Sự
tăng trưởng nhanh chóng của mô hình kinh tế dựa trên nền tảng trực tuyến
đã đặt ra những thách thức mới cho việc bảo vệ quyền lợi người tiêu
dùng trong khi các quy định của pháp luật Việt Nam về vấn đề này còn
chưa kịp điều chỉnh cho phù hợp.
Hiện nay, việc quy định
cụ thể các quyền và nghĩa vụ trong tam giác giữa nhà cung cấp, khách
hàng và nhà khai thác nền tảng trực tuyến đang còn được thảo luận và
trình Quốc hội trong dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sửa
đổi.
Trong Dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sửa đổi phân định tổ chức, cá nhân kinh doanh trên không gian mạng gồm:
-
Tổ chức, cá nhân kinh doanh tự mình hoặc thông qua các nền tảng trực
tuyến có giao dịch trên không gian mạng với người tiêu dùng mà hiện nay
chúng ta đang quen gọi là thương mại điện tử (nền tảng bán hàng trực
tuyến).
- Tổ chức, cá nhân kinh doanh thiết lập, vận hành, cung cấp dịch vụ nền tảng trung gian trực tuyến cho người tiêu dùng.
Việc
phát triển hệ thống Internet và số người dùng thiết bị di động tham gia
ngày càng tăng mang đến nhiều cơ hội mới từ phía cầu thị trường trên cơ
sở làm thay đổi thói quen mua hàng của người tiêu dùng, chuyển từ thói
quen mua, bán truyền thống sang mua hàng hoá, dịch vụ thông qua nền tảng
bán hàng trực tuyến. Tuy nhiên, việc mua hàng hoá, dịch vụ qua thương
mại điện tử mang đến nhiều thuận lợi nhưng đi kèm theo đó là sự rủi ro
trong giao dịch mà phần lớn thiệt hại thuộc về người tiêu dùng.
Khiếu nại của người tiêu dùng trong lĩnh vực thương mại điện tử gia tăng liên tục
Tổng
hợp báo cáo của các đơn vị thuộc Bộ Công Thương trong vài năm gần đây
cho thấy, các yêu cầu, phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng trong
lĩnh vực thương mại điện tử đang gia tăng liên tục. Các hành vi bị phản
ánh, khiếu nại thường thấy là: Bán hàng giả, hàng đã qua sử dụng, hàng
không rõ nguồn gốc, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; hàng hoá nhận được
khác với quảng cáo; thông tin giao dịch của người tiêu dùng bị bên thứ
ba lợi dụng để mạo danh giao hàng; tự động hủy đơn hàng; người tiêu dùng
không mua được hàng theo giá quảng cáo hoặc hàng khuyến mãi đi kèm; kéo
dài thời gian giải quyết khiếu nại hoặc không giải quyết khiếu nại kịp
thời…
Theo các quy định của
pháp luật hiện hành, việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là trách
nhiệm chung của Nhà nước và toàn xã hội dựa trên nhiều nguyên tắc trong
đó đề cao giao dịch giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh
phải bảo đảm sự bình đẳng.
Xuất
phát từ vấn đề này, ngoài những điều cấm đối với tổ chức, cá nhân kinh
doanh nói chung Dự thảo Luật còn đưa ra những hành vi bị cấm cụ thể khác
đối với nền tảng trung gian trực tuyến như: Ép buộc hoặc ngăn cản người
tiêu dùng đăng ký, sử dụng nền tảng trung gian trực tuyến khác như điều
kiện bắt buộc để sử dụng dịch vụ; hạn chế sự lựa chọn của người tiêu
dùng thông qua việc sắp xếp ưu tiên lựa chọn sản phẩm bất hợp lý giữa
các tổ chức, cá nhân kinh doanh cung cấp trên nền tảng; sử dụng các biện
pháp ngăn hiển thị hoặc hiển thị không trung thực kết quả phản hồi,
đánh giá của người tiêu dùng về sản phẩm, dịch vụ; tổ chức, cá nhân kinh
doanh trên nền tảng; sử dụng các biện pháp để ngăn cản đăng ký, hoạt
động, đánh giá, hiển thị phản hồi của tổ chức xã hội tham gia bảo vệ
người tiêu dùng; ngăn cản người tiêu dùng gỡ bỏ các phần mềm, ứng dụng
cài đặt sẵn hoặc buộc người dùng cài đặt các phần mềm, ứng dụng kèm theo
dịch vụ nền tảng trung gian trực tuyến.
Như
vậy, với Dự thảo Luật lần này, việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
trên không gian mạng không chỉ dừng lại đối với nền tảng bán hàng trực
tuyến mà còn mở rộng sang đối với nên tảng trung gian trực tuyến. Người
tiêu dùng đặc biệt là người tiêu dùng dễ bị tổn thương sẽ được bảo đảm
quyền lợi nhiều hơn, không bị giới thiệu về sản phẩm, dịch vụ, tổ chức,
cá nhân kinh doanh hoặc đề nghị giao kết hợp đồng trái với ý muốn của
người tiêu dùng, gây cản trở, ảnh hưởng đến công việc, sinh hoạt bình
thường của người tiêu dùng (quấy rối).
Đồng
thời, các tổ chức, cá nhân kinh doanh trên không gian mạng sẽ phải chịu
thêm nhiều trách nhiệm đặc biệt là trong cung cấp hàng hoá, dịch vụ và
bảo vệ thông tin cá nhân của người tiêu dùng, thông tin về quá trình
tiêu dùng, các thông tin khác do người tiêu dùng hoặc tổ chức, cá nhân
đưa ra liên quan đến giao dịch.
LP
Nguồn: Chinhphu.vn(27/4/2022)